Komplo Teorisi Okuma Rehberi

Zamanında yazmıştım ekşisözlük'e, son zamanlarda gene ayyuka çıkan komploculuk üzerine aklıma geldi, buraya taşıyayım dedim. Daha çok 11 Eylül ile ilgili hazırlanmış "Loose Change" saçmalığını eleştiren bir yazıydı, üslubu o açıdan değerlendirebilirsiniz:

1. Gazete Haberleri: Unutulmamalı ki, Türkiye'de olduğu gibi dünyanın her yerinde tabloid, kalitesiz, sansasyonel haber yapmayı ilke edinmiş gazeteler vardır. Nasıl ki ciddi bir iddia ortaya atılırken, balonluğu alenen anlaşılmış Star, Akşam, Posta gazeteleri referans olamazsa, aynı şekilde, LA Daily, Metro vb. yayın organlarına da o gözle bakmak gerekir.

2. İlgili Link'ler: Çoğu komploist sitede bir iddia ortaya atılmasına karşın, ilgili link konulmamakta, Fatih Altaylı ve Emin Çölaşan tarzı "bir yerden duydum"cu habercilik yapılmaktadır. İddialara "Vay anasını!" demeden önce, "bu bilgi nereden elde edinilmiş?" diye sormak lazımdır. Ayrıca, "bir haber bir gazetede, dergide çıktı ahanda linki" şeklindeki linklere de tıklanılmalıdır. Nitekim ölü olan linklerin sayısı oldukça fazladır, haberin olduğu iddia edildiği sayıda hafif bir Google aramasıyla öyle bir haberin olmadığına vs. rastlamışımdır.

3. Quotes Taken Out of Context: Bu özellikle en çok uygulanan yöntemdir. Bir siyasetçinin, görgü tanığının, bilim adamının konuşma metninin içinden yanlış anlaşılabilir, manipüle edilebilir bir kısmı alıp, istenilen doğrultuda kullanmak sreutiyle yapılır. İronik olarak söylenmiş bir sözü metninden çıkarırsanız ciddi söylenmiş gibi olur, başka bir olayla ilgili söylenmiş bir sözü alıp incelediğiniz olayla ilgili söylenmiş gibi kullanabilirsiniz vb.

Örnek:

A kişisi: Abi sen de Ergenekoncuymuşsun diyorlar?

B kişisi: Değil mi zaten o mühimmatı ben gömdüm oraya.

Bu konuşmadan yola çıkarak "İşte B kişisi, x tariinde mühimmatı gömdüğünü itiraf etmişti" diye bir tez yazabilirsiniz.

4. İlgili Belgenin Karşı Tezini Aramak: Google'a girip "... rebuttal" yazmak ya da "anti-..", "counter-..." şeklinde aramalar yapmak çok faydalıdır. Böylece, iddianın havada kalıp kalmadığını öğrenebilir, fakat çürütme tezi havadaysa, "eyvah, gerçek gerçekten bildiğimiz gibi değilmiş" diyebilirsiniz.

5. Video Görüntüleri ve Resimler: Özellikle piksel piksel olmuş görüntülerle fark ettirmeden oynamak çok kolaydır, bu yüzden hem resmi, hem de komploist söylemlere bakarken çok dikkatli olmak gerekir. Tabii ki fotoşop uzmanı olun demiyorum, ama en azından o konu ile ilgili yayınlanmış başka görüntülere de bakabilirsiniz.

Örnek: İran'ın füze dangalaklığı. Bir de psikolojik olgu: İnsan, kendisini daha çok korkutan söyleme daha kolay kanmaya meyillidir, bu nedenle komplo teorileri, duyguları hitap edip, insanları kolayca etki altına almak hedefine rahatlıkla ulaşır.