Şimdi ben başlığı böyle attım diye celallenilmesin; haberlerde çok yaygın olarak duyduğumuz bir şey bu. "Hadi or'dan! Hiç de bile!" diyecek olan olursa, sadece duyduğunu fark etmediğindendir.
Başlığı "kadın sürücü 'park' ederken 40 metre uçtu" olan bir haber bize ne anlatır? Bir trafik kazası olduğunu mu? Bir trafik kazasında bir aracın 40 metreden yuvarlandığını mı? Bu kazada ölen ve yaralananlar olduğunu mu? Yoksa "yine kadının birinin araba kullanmayı beceremediğini" mi?
Birkaç başka başlığa daha bakalım; "Kadın sürücü gişelere böyle girdi", "Kadın sürücü ağaca böyle çarptı", "Kadın sürücü ölüme götürdü", "Hızını alamayan kadın sürücü otobüs durağına daldı" Demek ki neymiş? Kadın dediğin elinin hamuruyla erkek direksiyonuna karışmayacakmış! "Kadın sürücü" ya mezara götürür ya kazaya imiş...
Yukarıdaki haberleri aldığım gazeteler de Türkiye'de günde milyonlarca insana ulaşan, ayrımcı yaygın medyanın en çok takip edilen gazeteleri ne yazık ki. Televizyonları da aynı şekilde. Tepemi attıran da zaten pazar akşamı Star Haber'de izlediğim "kadın sürücü ailesini ölüme götürdü" haberi oldu. Bu haber içerisinde sürücünün kadın veya erkek olmasının hiçbir önemi yokken, sürücünün kadın olduğuna vurgu yapılması, tamamıyla ayrımcılıktır. Bir kadının ehliyet alıp araba kullanması ne kadar "haber" değilse, bu tarz haberlerde kazayı yapanın kadın sürücü olması da o kadar haber değildir. Tamam, sürücü denince hala kafalarda "erkek sürücü" canlanıyor olabilir, "varsayılan" (default) o olabilir, ama bu bahane mi allasen? Erkekler kaza yapınca "erkek sürücü insanları ezdi" denmiyorsa, kadın sürücü de denmemelidir. Olağan koşullarda, haberlerde hastanın karnında makas unutan doktorun, binanın çökmesine neden olan mimarın/mühendisin, Çankırı'daki un fabrikasını yıkamayıp yuvarlayan insanın cinsiyetini öğreniyor muyuz? Hayır. E o zaman kazayı yapanın cinsiyetinden bize ne? Mesela "yemek yaparken yangın çıkaran erkeğin" cinsiyetini öğrenirsek, bu da aynı tarz bir ayrımcılığa girer. Bilmem anlatabiliyor muyum meramımı?
Haberler gerçekten bu kadar fazla mı?
Çok basit bir taramayla bunu bulabiliriz. Esirgeyen bağışlayan Hz.Google'ın adıyla bu işe girişelim;
Arama kutucuğundaki aramalar (aşağıda, aynen arandığı gibi yazılmıştır);
"kadın sürücü" - 228.000
"bayan sürücü" - 53.000
"erkek sürücü" - 10.300
-----
"kadın sürücü" haber - 38.000
"bayan sürücü" haber - 36.900
"erkek sürücü" haber - 3.510
google görseller - güvenli arama kapalı
"kadın sürücü" - 9.390.000
"bayan sürücü" - 5.890.000
"erkek sürücü" - 382
-----
"kadın sürücü" haber - 38.000
"bayan sürücü" haber - 4.820
"erkek sürücü" haber - 5.340
sabah gazetesi - haberin içeriğinde ya da başlığında, tırnak işareti olmadan
kadın sürücü - 59
bayan sürücü - 7
erkek sürücü - 24
* Sabah aramalarıyla ilgili dipnot: içinde ya da başlığında erkek sürücü geçen haberlerin bir kısmı zaten kadın sürücü haberi aslında. Bir sürücüden kadın sürücü olarak bahsettikleri için, öbürünün de cinsiyetini verme nezaketinde bulunmuşlar. Bravo!
** Genel dipnot: Kadın kelimesi yeterli olmadığı için, bayan olarak da aramak durumunda kaldım. Özür dilerim.
Peki bu haberlerin bu kadar fazla olması neden? Bunun birkaç nedeni olabilir;
1 - Kadınların araba kullanmasına hala "köpeği ısıran insan" muamelesi yapılması,
2 - Kadınların yaptıkları kazaların gözümüze gözümüze sokulmak istenmesi, kadınların beceriksiz olduğuna ve direksiyonun erkeğe ait olduğuna ilişkin inanç,
3 - Ehliyet sahiplerinin büyük çoğunluğunun hala erkekler olması ve yapılan kazaların da yine "default" olarak erkekler tarafından yapıldığının varsayılması, dolayısıyla "her zamankinden farklı bir şey olduğunun" ifade edilmesinin istenmesi (aşırı iyi niyetli madde),
4 - Erkekler yaptığında haber olmayan veya başka etmenlerin neden olduğu varsayılan kazaların, kadınlar yaptığında buna sebep olanın onların cinsiyeti olduğunun düşünülmesi,
5 - Araba kullanma kültürünün (kültür deyince kafanızda süper şeyler canlanmasın, alışkanlığının/tanışıklığının diyelim) erkekler için oldukça yaygın olarak 18 yaşından önce öğrenilirken, kadınların direksiyondan olabildiğince uzak tutulup, erkeklerin 16 yaşında, illegal koşullarda ve çaktırmadan yaptıkları kazaları kendilerinin yasal olarak ehliyet sahibi olduktan sonra, daha görünür şekilde yapmaları (Bu vesileyle trafikteki kadın-erkek sayısından da bahsedelim; Emniyet'in verilerinden, son 10 yıl içinde ehliyet alan insanların cinsiyete göre dağılımını şuradan görebilirsiniz. Ayrıca bir de böyle bir haber var. Yazıyı bitirdikten sonra bakın isterseniz).
6 - Araba kullanma kültürünü de bir kenara bırakıp biraz geçmişe gidin. Motor öncesi trafik kültüründe kadın var mı? Öküz arabalarının üzerinde, at arabalarının üzerinde kim var? Modern anlamda olmasa da, geçmişte mevcut trafik akışında yaygın olarak kim var?
7 - Bir erkeğe verilen fırsat, cesaret, pratik imkanının genelde bir kadına reva görülmemesi.
Aklıma gelen bir kısım neden bunlar. 4 kişilik milliyetçi-muhafazakâr ortalama bir ailenin 18 yaşını geçmiş kızı ve oğlunu düşünün. Ailenin 1 arabası olsun. Bu araba üzerinde ev içerisinde hangi insanın daha fazla hak sahibi hissettiğini, daha fazla kimin direksiyonda, kimlerin ön koltukta olduğunu düşünün. Şimdi, bizimki gibi sağdan akan trafiğe göre, kafanızda canlananı aşağıdaki 12 alternatif arasından seçin;
A - Anne
B - Baba
E - Erkek çocuk
K - Kız çocuk
U - Far
D - Direksiyon
O-U-U-O
| D | - Araba (Sol şeritten yukarıya doğru gittiğini düşünün.
| | Aşağıdaki arabaların da direksiyon ve farları var, sadece çizmeye üşendim.)
O-------O
(Arabaların tipi kaydı biraz, ona takılmayın, kusuruma bakmayın)
-------------
O---O 1
| B A |
| K E |
O---O
O---O 2
| A B |
| K E |
O---O
O---O 3
| A E |
| K B |
O---O
O---O 4
| A K |
| B E |
O---O
O---O 5
| K B |
| A E |
O---O
O---O 6
| K E |
| A B |
O---O
O---O 7
| K A |
| E B |
O---O
O---O 8
| E K |
| A B |
O---O
O---O 9
| E B |
| A K |
O---O
O---O 10
| E A |
| B K |
O---O
O---O 11
| B E |
| K A |
O---O
O---O 12
| B K |
| A E |
O---O
Gözünüzde/kafanızda bir şeyler canlandı mı? İlk olarak aklınıza gelen 1 veya 11 mi? 2'yi garipsediniz mi? 4 ve 7'ye "s.ktir lan!" dediniz mi? İşte bu haberlerin nedeni de tam olarak o kafanızda canlandırdığınız aile ve o ailenin arabadaki yolculuğu.
Aman sabahlar olmasın!
